Veel mensen zijn wel bekend met de termen figh/flight en freeze. Deze termen verwijzen naar reactiepatronen op het moment dat er een situatie plaatsvindt die voor iemand gevaarlijk, heftig of intens is. En eigenlijk is het mooi dat deze termen al bekend zijn. Want daardoor weet jij al dat de manier waarop jij reageert, te maken heeft met een reactie op iets uit jouw omgeving. Het is niet wie je bent, maar het verwijst naar een bepaalde staat waarin je op dat moment zit. Of waarin je op dat moment inschiet

De polyvagaal theorie

Vanuit de polyvagaal theorie wordt er gesproken van drie verschillende staten. En elke staat heeft als het ware zijn eigen set aan overtuigingen, gedachten, gedragingen en emoties. Ikzelf vind het prettig om deze staten te zien als chauffeurs die in mijn bus rijden. Of als een jas die ik soms aan heb. Vanuit deze denkwijze lukt het mij namelijk om te observeren wat er gebeurd en kan ik veranderingen aanbrengen in de keuzes die ik maak. Hierover deelde ik in mijn inspiratiemail al een persoonlijk voorbeeld.

Hoe zien de staten er dan precies uit?

De eerste staat is de ventrale staat. In deze staat bevinden we ons, als we geen gevaar waarnemen. Wanneer we voldoende of vaak genoeg in deze staat zijn, kunnen we vriendschappen onderhouden, relaties aangaan en keuzes maken die ons op de lange termijn vooruit helpen. In deze staat “zijn” we gewoon. We kunnen ons focussen op de mensen om ons heen. En daarbij zijn we niet bezig met het vergelijken van onszelf ten opzichte van anderen of oordelen. Samen vormen we een geheel en iedereen is oké en hetzelfde. We steunen en helpen elkaar. De ventrale vagus vertraagt ons lichaam om in de normale rustige staat te komen op het moment dat er geen gevaar is.

Wat je kan merken in deze staat is dat je ademhaling rustig is. Je voelt je ook rustig en kalm. En er zijn geen signaal van gevaar. De emoties die overheersen zijn o.a. liefde en dankbaarheid. Je denkt positief en hebt er zin in. Je kan je verbinden met de mensen om je geen. 

Als tweede hebben we de sympathische staat. Deze staat wordt opgewekt op het moment dat er gevaar is of wanneer je in actie moet komen. Hierbij heb je als het ware twee smaakjes. Vechten of vluchten. Dit is een staat waarin we acties kiezen die vooral op de korte termijn ons in veiligheid of rust brengen.

De adrenaline die vrijkomt in deze staat gaat in het geval van fight naar je klaar maken om te vechten en de confrontatie aan te gaan. Je lichaam signaleert gevaar en er is veel energie beschikbaar. Er kunnen ook veel spanningen in het lichaam/de spieren gevoeld worden. Emoties zoals woede en boosheid spelen hier een rol. En je gedachten zullen vrij zwart zit zijn (ik moet, ik heb geen keus, ik heb geen tijd). Qua gedrag kun je veeleisend zijn. de controle willen pakken en dingen (te) snel doen.

De adrenaline die vrijkomt als het gaat om flight, oftewel vluchten of vermijden, is gericht op genoeg energie hebben om jezelf uit de situatie te verwijderen. We koppelen ons los van de trigger, ook als dit betekent dat we ons los koppelen van onze emoties en de mensen om ons heen. Je kan je rusteloos voelen in deze staat, en je kan het lastig vinden om op één plek te blijven. Qua emoties kun je bijvoorbeeld irritatie voelen of paniek. En je gedachten kunnen ook ontwijkend zijn (dat komt later wel, het ligt niet aan mij).

De derde staat is de dorsale staat. In deze staat kom je letterlijk tot stilstand en bevries je. Deze staat is bedoeld om energie te besparen op het moment dat je niet kan ontspannen aan het gevaar. Het bereid je voor op een ernstige situatie of het zorgt ervoor dat je energie bewaard voor het moment dat je uit de situatie kan ontsnappen. 

Kenmerken van deze staat zijn o.a. geen energie voelen en moeite om aan projecten te beginnen. Emoties zijn bijvoorbeeld schuld, schaamte of machteloosheid. Je gedachtes zijn remmend. Denk aan gedachten als  ‘ik kan het toch niet’, ‘ik heb hier geen energie voor’ of ‘dit is niet voor mij weggelegd’. En je zal je dus ook vooral terugtrekken of terughoudend opstellen.

Welke herken jij?

Wat mega interessant is om voor jezelf te onderzoeken welke staat je nu het meeste herkent. Want iedereen heeft een dominante staat. De staat waarin jij je het meeste in bevindt. Idealiter is dat natuurlijk de ventrale staat. Maar in de praktijk zie ik dat veel mensen ook erg bekend zijn met de sympatische of dorsale staat. Juist omdat de maatschappij soms veeleisend kan zijn en er eigenlijk nooit GEEN prikkels zijn, worden deze staten makkelijk uitgelokt.

Het nut van deze staten

Omdat ons brein nog altijd gericht is op overleven heeft elke staat daar zijn unieke bijdrage aan. Elke staat zorgt ervoor dat we op korte of lange termijn veilig zijn, wat nodig is om als ‘soort’ overeind te blijven. Deze overlevingsmechanismen zullen dus veelal op de automatische piloot aangaan. Het nut ligt dus vooral in overleven. Maar de staten brengen ook belemmeringen met zich mee op de lange termijn. Dit is vaak de reden waarom mensen uiteindelijk om hulp vragen. Nu jij weet dat elke staat bijdraagt aan overleven op het moment dat er gevaar is, kun jij ook actief gaan beoordelen of dat er daadwerkelijk gevaar is. Of dat het als het ware vals alarm is. En ons hoofd ons iets wijsmaakt wat niet klopt. Iets wat we neuroceptie noemen. Ik kom hier in een later blog nog op terug.

Jij BENT niet de staat, je observeert

Wil je hier actief mee aan de slag? Monitor je gedragingen en gedachten eens een tijdje. Je kan dan ontdekken welke staten het meeste voorkomen. En door dit te observeren kun je na verloop van tijd andere keuzes maken. 

Want onthoud je BENT niet je staat. Je kan altijd andere keuzes maken. Zeker als blijkt dat er geen daadwerkelijk gevaar aanwezig is

Ben jij een NEI therapeut en wil jij jouw cliënten hierbij helpen? Volg dan de workshop NEI en het zenuwstelsel. Meer informatie daarover vindt je op DEZE pagina.

Wist je dat patronen niet zomaar ontstaan? Wat jouw patronen ook zijn, ik ga er altijd vanuit dat hetgeen wat jij doet ooit zin heeft gehad. En dat klinkt misschien gek. Zeker als jij patronen hebt die ervoor zorgen dat je ongezond leeft of steeds weer opnieuw in de problemen komt. Denk maar eens aan drugsgebruik of bijvoorbeeld people pleasing. Zelfs die patronen hebben ooit zin gehad, en leveren jou op de korte termijn soms zelfs nog steeds iets op. Op de lange termijn trek jij hier echter aan het kortste eind. En dat is dan ook vaak de reden dat mensen van dit gedrag af willen. 

Waar ontstaan patronen?

Deze patronen hebben hun oorsprong in basisbehoeftes. Dat wil zeggen dat we allemaal emotionele basisbehoeftes hebben als kind (en als volwassenen nog steeds). En op het moment dat er niet aan die behoeftes wordt voldaan, dan bedenk jij een manier om hiermee om te gaan. Oftewel, onze coping patronen.

Coping is een term die wordt gebruikt om te omschrijven wat jij hebt moeten doen, om te overleven. Nu klinkt dat misschien heel groot en zwaar. Maar als jij als kind het idee gehad hebt dat jij je netjes moet gedragen om liefde te ontvangen, dan is dat moment van levens belang.

Omdat jij als kind volledig afhankelijk bent van je ouders, zeker in de eerste 7 levensjaren is het van belang dat jij meebeweegt in de situatie. Als je het puur vanuit de overlevingsdynamiek kijkt, vergoot dit namelijk de kans dat jij zolang mogelijk een dak boven je hoofd krijgt en veilig blijft. Deze coping technieken zijn dan dus erg handig.

Coping op latere leeftijd

Naarmate je ouder wordt heb je deze patronen steeds minder nodig, maar omdat ze nu eenmaal in je systeem zitten blijven ze wel een rol spelen. Maar doordat jij in die eerste 7 jaar van je leven als het waren de blauwdruk maakt voor hoe jij en de wereld in elkaar zit, is dit vaak een diepgeworteld patroon.

Het ‘jezelf gedragen om liefde te krijgen van je ouders’ kan op latere leeftijd een patroon zijn van mensen pleasen. En daarmee dus ook jezelf volledig voorbij gaan met alle gevolgen van dien. Of een patroon waarin jij hebt geleerd dat er geen ruimte was voor jouw emoties, kan betekenen dat jij nu alles opkropt, conflict mijdend bent en ook nog altijd niet weet hoe je WEL met emoties om moet gaan.

En ook al zie jij wellicht nu in dat het patroon niet meer helpt. Dat er geen gevaar is als jij je anders gedraagt dan jij verwacht. Of dat jij echt wel weet dat jij soms gewoon voor jezelf mag kiezen: jouw lichaam zal je wellicht een andere boodschap geven. Bijvoorbeeld doordat je angstig wordt. Of doordat er onrust ontstaat.

Welke basis behoeften zijn er?

• Veilige banden met anderen: Je wilt je veilig voelen en erop kunnen vertrouwen dat je ouders of andere belangrijke personen er altijd voor je zullen zijn. En dat jij belangrijk bent en dat er rekening met je wordt gehouden.
• Onafhankelijkheid/autonomie: Je hebt er behoefte aan om zelfstandig beslissingen te kunnen nemen, jezelf te begrijpen en je bekwaam te voelen.
• Realistische grenzen en zelfcontrole: Je hebt behoefte aan duidelijkheid over welke grenzen er zijn en wat er van je verwacht wordt. Ook is het belangrijk dat je in staat bent jezelf binnen deze grenzen te houden. Daar is consistentie belangrijk. Oftewel, blijven dingen voor een langere tijd hetzelfde of stabiel.
• Vrijheid om je te uiten: Het is belangrijk dat je je behoeften en gevoelens niet hoeft te verbergen, maar ze open kan uitspreken. En dat je voelt dat wat jij voelt er ook toe doet.
• Spontaniteit en spel: Je hebt behoefte aan volop plezier hebben. En te kunnen ontdekken door spel en fantasie.

Patronen onderzoeken

Wanneer je patronen gaat onderzoeken is het altijd zinvol om ook te kijken welke behoeftes jij als kind misschien gemist hebt. Omdat jouw patronen dan mogelijk een reactie zijn op dit gebrek.

Goed om te beseffen hierbij is dat het niet perse om je ouders hoeft te gaan. Het kan ook zijn dat bijvoorbeeld een leraar of vriendjes of vriendinnetjes hierin gebrekkig zijn geweest.

 Kom je er zelf niet uit? Heb je geen idee waar te beginnen? Neem dan vooral even contact op. Ik kijk graag met je mee. Zeker als patronen hardnekkig zijn kan het lastig zijn om te zien waar je nu de mist in gaat. 

Wil je direct aan de slag? Bekijk dan ook even mijn drie delige masterclass patronen doorbreken. Hierbij neem ik je mee in het ontstaan van patronen en hoe dit er vervolgens uit kan zien in het dagelijkese leven. En natuurlijk vertel ik je ook hoe je dit kan aanpakken!

Angst, iedereen heeft er wel eens last van. Het is een emotie die ons waarschuwt of alert maakt zodat we eventueel actie kunnen ondernemen. Angst zorgt ervoor dat we kunnen overleven en kunnen leren. Elk zoogdier op aarde is in staat om angst te voelen. Maar wij mensen hebben daar een uniek laagje boven op gekregen. Wij kunnen er over nadenken. En daar beginnen vaak de problemen mee!

Waarom is angst niet erg?

Angst is een emotie die komt en gaat. En van de emotie zelf, ga je niet persé dood. De emotie zelf is dus vaak ook niet het probleem. Maar hoe we daar mee omgaan wel. Op de praktijk krijg ik vaak mensen die van de emotie angst af willen. Ze willen het niet meer voelen. En dat is natuurlijk begrijpelijk. Want het is geen fijne emotie om te voelen. Maar angst heeft een belangrijke functie.

Angst zorgt er namelijk voor dat jij op cruciale momenten alert wordt. Je focust veranderd en je schakelt over op de overlevingsmodus. In de holbewoner tijd is dit super functioneel als een tijger jouw grot benadert en je jezelf in leven moet houden.

Verschil tussen deze primitieve angst en conceptuele angst

Nu zijn we allang geen holbewoner meer. En het grootste gedeelte van de dag is zijn we niet bezig met een levensbedreigende tijger. De angsten die we voelen zijn vooral de conceptuele angsten. Oftewel, gedachten concepten die gemaakt zijn door onze mind.

Die primitieve angst maakt ons alert en brengt ons in beweging indien er daadwerkelijk gevaar is. De actie komt hier vanuit het lichaam. Een soort instinctief weten. Maar die conceptuele angst, is een angst die zelf bedacht is. Het gaat vaak over een ‘wat nu als’ achtige gedachte. Iets wat nog niet gebeurd is of daadwerkelijk gesignaleerd is. En toch hebben we al die angst.

Waar angst is zit ook groei

Het mooie van angst is dat het ons ook kan helpen groeien. Ons intelligenter kan maken. En ons dingen kan leren. Het voelen van angst, forceert ons namelijk om nieuwe kennis op te doen. Iets wat je angstig maakt, wil je oplossen dus doe je nieuwe kennis op. Of iets wat je angstig maakt, maar je gaat door de angst heen en doet het toch, laat je ook groeien. De angst die je ervaart helpt je voor te bereiden en zorgt ervoor dat je steeds beter bestand raakt tegen de dingen die je triggeren.

Wie zit er achter het stuur?

Wat belangrijk voor jezelf is om te beseffen is wie er achter het stuur zit. Want, ja, de angst is niet erg en het komt ons leren. Maar het zou niet de angst zelf zijn die ons in beweging brengt. Wanneer dit namelijk wel het geval is, reageer je namelijk vanuit die gedachte. Vanuit de emotie op dat moment. 

Angst zorgt er ook voor dat je met name op de korte termijn let. En het kan dus zijn dat de keuzes die je maakt met de angst als chauffeur, niet de beste keuzes zijn.

Dus wanneer jij kan zien wat de angst je komt brengen, waar de groei zit op het moment dat je angst ervaart is de angst enkel het presenteerblaadje. Je hoeft dus niet volledig in die angst te duiken of je erdoor te laten verlammen. Je mag alert worden op de les die gebracht wordt door de angst.

Hoe ga je met angst om?

Wanneer jij door de angst heen gaat zul je merken dat die groei gaat komen. Dat jij steeds opnieuw bijleert en jezelf steeds weer een upgrade geeft als het ware. 

Want in veel zorgt het luisteren naar de angst ervoor dat we bepaalde stappen niet zeggen. Bijvoorbeeld dat we niet voor die promotie gaan, onszelf niet zichtbaar durven maken of onze dromen niet na durven te jagen. En dat is heel erg zonde, omdat je jezelf dan saboteert om te echt door te ontwikkelen. 

Door de angst enkel te zien als een signaal en te focussen op de lessen die je eruit kan halen, wordt het ervaren van angst ineens een stuk minder erg.

Angst is dus niet je grootste vijand!

Oftewel, wanneer jij van angst je beste vriend kan maken ga jij ontzettend veel mogelijkheden ontdekken die jou helpen om te groeien. Je zult je minder belemmerd voelen in je dagelijkse leven en alles zal veel makkelijker gaan.